Middlesex

   

    Το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία της οικογένειας Στεφανίδη, ξεκινά από τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και καταλήγει στο Βερολίνο αρχές της δεκαετίας του '90, μετά την πτώση του Τοίχους, όπου ζει πλέον ο Καλ, πρωταγωνιστής και αφηγητής της ιστορίας. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης διαδραματίζεται στην Αμερική και συγκεκριμένα στο Ντιτρόιτ, από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έως και τη δεκαετία του '70.

    Ένα από τα θέματα που πραγματεύεται το συγκεκριμένο βιβλίο είναι οι ασθένειες ή εκτροπές από τo φυσιολογικό, που συμβαίνουν στον άνθρωπο λόγω μεταλλάξεων σε κάποιο ή κάποια γονίδια. Συγκεκριμένα, στον πρωταγωνιστή τον Καλ, που μεγάλωσε ως Κάλι, η μετάλλαξη αυτή προήλθε από αιμομιξία, η οποία ήταν συνήθης στα μικρά χωριά της Μικράς Ασίας, απ΄όπου προέρχονταν οι πρόγονοί του και συγκεκριμένα από το Βιθύνιο της Προύσας. Ταυτίστηκα κάπως με το συγκεκριμένο θέμα, αν και το δικό μου κληρονομικό πρόβλημα υγείας είναι τελείως διαφορετικής φύσεως, ωστόσο και η δική μου μία εκ των δύο μεταλλάξεων στα γονίδιά μου απαντάται σε πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, απ΄όπου προερχόταν ο παππούς μου εκ του πατρός μου και συγκεκριμένα από τη Σμύρνη. Δεν ξέρω, όμως, αν είναι και η δική μου μετάλλαξη προϊόν αιμομιξίας και δεν θα το μάθω μάλλον ποτέ.

"Έννεπε, Μούσα, τώρα, για την υπόλοιπη μετάλλαξη του πέμπτου χρωμοσώματός μου! Ψάλλε το πώς άνθισε δυόμισι αιώνες πριν πάνω στις πλαγές του Ολύμπου (βουνό στη Μ. Ασία), ενώ βέλαζαν τα κατσίκια κι έπεφταν οι ελιές. Ψάλλε πώς πέρασε μέσα από εννιά γενιές, καταλήγοντας αόρατο στη μολυσμένη στέρνα της οικογένειας Στεφανίδη. Και ψάλλε το πώς η Πρόνοια, με τη μορφή σφαγής, εκτίναξε και πάλι το γονίδιο στα ύψη. Και πώς αυτό ωθήθηκε απ΄ το φύσημα του ανέμου σαν σπόρος πάνω απ΄τη θάλασσα ως την Αμερική, όπου και παρασύρθηκε από τις βιομηχανικές βροχές μας, ώσπου έπεσε στη γη, στο καρπερό χώμα της μεσοδυτικής μήτρας της μάνας μου." σελ. 14

    Υπονεί ο συγγραφέας ότι η Μικρασιατική Καταστροφή εκτίναξε το ελαττωματικό γονίδιο στα ύψη. Άραγε η δημιουργία ή το "ξύπνημα" των ελαττωματικών γονιδίων να οφείλεται στο ψυχικό τραύμα που βιώνει ένας οργανισμός;

"Ο συγχρονισμός της (ερωτικής) πράξης έπρεπε να είναι ακριβώς έτσι, για να γίνω εγώ το άτομο που είμαι. Καθυστερήστε την πράξη κατά μία ώρα, κι αμέσως αλλάζετε την επιλογή του γονιδίου." σελ. 25

"Κανένας δε θυμάται τ' όνομα του κοριτσιού. Δεν ανήκε σε κανέναν από τους τακτικούς ενορίτες. Δεν ήταν καν Ελληνίδα. Εμφανίστηκε στην εκκλησία μόνο τη μέρα εκείνη και δεν ξαναφάνηκε. Φαίνεται πως βρέθηκε εκεί με μοναδικό σκοπό ν' αλλάξει τα μυαλά της μητέρας μου." σελ. 30

    Η μητέρα του Καλ, η Τέσι, δεν ήθελε να εφαρμόσει μια τεχνική που είχε να κάνει με συγκεκριμένη στιγμή στον κύκλο της γυναικείας περιόδου κατά την οποία, όπως τους είχε ενημερώσει κάποιος γνωστός τους, είναι πολύ περισσότερο πιθανόν η γονιμοποίηση του ωαρίου να παράξει κορίτσι. Είχαν ήδη ένα αγόρι, του οποίου το όνομα ο αφηγητής Καλ και αδελφός του, δεν αναφέρει ποτέ. Αναφέρεται σε αυτόν ως ο Κεφάλαιο Έντεκα. Ωστόσο, η μυστηριώδης εμφάνιση ενός κοριτσιού σαν από μηχανής θεότητας, άλλαξε τη γνώμη της Τέσι. Εδώ ο συγγραφέας εισάγει τον ρόλο της μοίρας που εκ των υστέρων, συνήθως, συνειδητοποιούμε ότι έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία μοιραίων γεγονότων.

"Η κάμερα του Μίλτον ήταν εξαρχής εφοδιασμένη μ' έναν αναλέητο φωτισμό. Η φωτεινότητα αυτών των φιλμς τους χαρίζει την ποιότητα ανακρίσεων της Γκεστάπο. Κραδαίνοντας τα δώρα μας, είμαστε όλοι ζαρωμένοι απ' το φόβο, λες και μας τσάκωσαν με λαθραία. Πέρα απ' την εκτυφλωτική τους φωτεινότητα, υπήρχε κι άλλο ένα αλλόκοτο πράγμα σχετικά με τις οικογενειακές ταινίες του Μίλτον: σαν τον Χίτσκοκ, πάντα έκανε κι εκείνος την εμφάνισή του σε αυτές. Ο μόνος τρόπος να ελέγξει την ποσότητα του φιλμ που είχε απομείνει, ήταν να διαβάσει το μετρητή μες στο φακό. Εν μέσω χριστουγεννιάτικων σκηνών ή πάρτι γενεθλίων, πάντα ερχόταν η στιγμή που το μάτι του Μίλτον γέμιζε την οθόνη. Τόσο που τώρα, καθώς προσπαθώ να σκιαγραφήσω στα γρήγορα τα πρώτα μου χρόνια, αυτό που έρχεται στη μνήμη μου απόλυτα καθαρά είναι μονάχα αυτό: ο καφετής κύκλος του νυσταγμένου, δύσθυμου ματιού του πατέρα μου. Μια μεταμοντέρνα πινελιά στο οικιακό μας σινεμά..." σελ. 323

    Εδώ ο αφηγητής ανατρέχει στο παρελθόν, ζωντανεύοντας νοσταλγικές εικόνες μιας εποχής, η οποία έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Όσοι έχουμε ζήσει προ ψηφιακής εποχής, λίγο πολύ έχουμε παρόμοιες αναμνήσεις από DIY ταινίες ή και φωτογραφικές απεικονίσεις, που δεν μπορούσες με κανέναν τρόπο να παρέμβεις ή να διορθώσεις ως μη ειδικός κι έτσι έχουμε ως παρακαταθήκη κάμποσες αστείες έως και ντροπιαστικές αναμνήσεις αποτυπωμένες σε φιλμ kodak.

    Ο Καλ μεγάλωσε ως Κάλι, από το Καλλιόπη, όπως τον είχαν βαφτίσει οι γονείς του, καθώς δεν είχαν αντιληφθεί ότι ο Καλ είχε γεννηθεί ερμαφρόδιτος, διέθετε δηλαδή τα γεννητικά όργανα και των δύο φύλων. Ο γιατρός που τους παρακολουθούσε, ο δρ. Φιλομποσιάν, προερχόμενος και εκείνος από τη Μ. Ασία, και ξεγέννησε τη μητέρα του, ήταν αρκετά ηλικιωμένος,  και δεν κατέφευγε σε σύγχρονες μεθόδους ελέγχου των βρεφών και σε λεπτομερείς εξετάσεις. Τα γεννητικά του όργανα κατά τη βρεφική ηλικία προσομοίαζαν περισσότερο σε αυτά του θηλυκού φύλου, καθώς οι όρχεις του ήταν κρυφοί και το πέος καλυπτόταν σε μεγάλο βαθμό από τα χείλη του αιδίου του. Το γεγονός ότι κατά τη βάφτισή του ούρησε παράγοντας το χαρακτηριστικό συντριβάνι και πιτσίλισε τον παπά, δεν προβλημάτισε κανέναν. 

    Μπαίνοντας στην εφηβία η Κάλι, άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι διαφέρει από τα άλλα κορίτσια και απέφευγε να γδύνεται μπροστά τους στα αποδυτήρια. Εδώ μια χαρακτηριστική σκηνή από τον τρόπο που παρατηρούσε κρυφά τις συμμαθήτριές της στα κοινά ντους, εντοπίζοντας στα σώματά τους τις διαφορές από το δικό της σώμα:

"Τώρα ήταν πλάσματα υπέροχα. Διασχίζοντας το νοτισμένο αέρα, ένιωθα σαν κολυμβήτρια με αναπνευστήρα. Συνέχιζα να προχωρώ, κλοτσώντας τα βαριά, μπανταρισμένα με επιγονατίδες πόδια μου και χαζεύοντας μέσα απ' τη μάσκα του τερματοφύλακα τη φανταστική υποθαλάσσια ζωή ολόγυρά μου. Θαλάσσιες ανεμώνες ξεμύτιζαν ανάμεσα στα πόδια των συμφοιτητριών μου. Είχαν όλα τα χρώματα, μαύρες, καφετιές, κίτρινες ελεκτρίκ, κόκκινες της φωτιάς. Πιο ψηλά, τα στήθη τους φούσκωναν σαν μέδουσες, πάλλονταν ανάλαφρα μ' ένα ροζ κεντρί το καθένα στην κορφή του. Όλα σάλευαν με το ρεύμα, τρέφονταν από μικροσκοπικό πλαγκτόν, μεγάλωναν λεπτό προς λεπτό. Τα ντροπαλά, παχουλά κορίτσια ήταν σαν θαλάσσιοι ελέφαντες, που παραφύλαγαν απειλητικοί στα βαθιά.

Η επιφάνεια της θάλασσας είναι καθρεύτης, που αντανακλά αποκλίνοντα εξελικτικά μονοπάτια. Πάνω ψηλά, τα πλάσματα του αέρα. Κάτω στο βάθος, τα άλλα του νερού. Ένας πλανήτης που μέσα του χωράει δύο κόσμους. Οι συμμαθήτριές μου ήταν τόσο λίγο εντυπωσιασμένες απ' τα ακραία χαρακτηριστικά τους, όσο κι ένας πλεκτόγναθος από τα αγκάθια του. Έμοιαζαν να ανήκαν σ' ένα διαφορετικό είδος. Λες κι είχαν οσφρητικούς αδένες και μάρσιππους, υποδοχές για γονιμοποίηση, για αναπαραγωγή στην άγρια φύση, πράγμα που δεν είχε καμιά σχέση με τον ισχνό, άτριχο, εξημερωμένο εαυτό μου.", σελ. 428

    Κάποια στιγμή, η Κάλι ερωτεύεται μια συμμαθήτριά της, πάλι δεν αναφέρει το όνομά της, όπως με τον αδελφό της, και την αποκαλεί το Σκοτεινό Αντικείμενο. Μετά από τις πρώτες της έντονες ερωτικές εμπειρίες και με τα δύο φύλα, ένα ατύχημα αποκαλύπτει στους γονείς της, τον ερμαφροδιτισμό της σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών. Τότε καταφεύγουν στον δρ. Λους, ο οποίος ήταν ειδικός ενδοκρινολόγος για αντίστοιχα με αυτό της Κάλι θέματα. Εκείνος είχε βγάλει τα εξής συμπεράσματα:

"...η ταυτότητα του γένους εγκαθίσταται πολύ νωρίς στη ζωή, γύρω στην ηλικία των δύο ετών. Το γένος ήταν κάτι σαν τη μητρική γλώσσα. Δεν υπήρχε πριν από τη γέννηση, αλλά εντυπωνόταν στον εγκέφαλο στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, χωρίς ποτέ να εξαφανιστεί. Τα παιδιά μαθαίνουν να μιλούν "αρσενικά" ή "θηλυκά" με τον ίδιο τρόπο που μαθαίνουν να μιλούν αγγλικά ή γαλλικά.", σελ. 586

    Ωστόσο, ο Καλ αν και ανατράφηκε ως κορίτσι, από μια ηλικία και μετά άρχισε να αισθάνεται περισσότερο αγόρι, το οποίο επιβεβαιωνόταν και βιολογικά, καθώς αναπτυσσόταν σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του αρσενικού φύλου. Όταν λοιπόν οι γονείς του αποφάσισαν, με την προτροπή του δρος Λους να προβούν στην εγχείριση που θα αφαιρούσε τα αρσενικά γεννητικά του όργανα και σε ορμονοθεραπεία που θα ενίσχυε τις θηλυκές του ορμόνες, χωρίς ποτέ όμως να μπορεί να γίνει ολοκληρωμένη γυναίκα, η Κάλι το σκάει με απρόβλεπτες συνέπειες...

"Της μητέρας μου της ήταν αδύνατον να με φαντάζεται σαν οτιδήποτε άλλο εκτός από κόρη της. Οι σκέψεις της ακολουθούσαν τον ίδιο κύκλο ξανά και ξανά. Με μάτια μισάνοιχτα, η Τέσι κοίταζε στην άλλη άκρη της σκοτεινής κρεβατοκάμαρας που αχνόφεγγε και σπίθιζε στις γονιές, κι έβλεπε εμπρός της όλα τα πράγματα που φόρεσα ή που είχα ποτέ μου. Όλα έμοιαζαν στοιβαγμένα στα πόδια του κρεβατιού της - οι κάλτσες οι στολισμένες με κορδέλες, οι κούκλες, τα χτενάκια, το πλήρες σετ με τα βιβλία της Μάντλιν, τα ρούχα για τα πάρτι, οι Μαίρη Τζέιν με τα κόκκινα φουστανάκια, οι φόρμες, το μίνι-φουρνάκι, το χούλα-χουπ. Εκείνα τα αντικείμενα ήταν το μονοπάτι που οδηγούσε πίσω σε μένα. Πώς μπορούσε ένα τέτοιο μονοπάτι να οδηγεί σε αγόρι;", σελ. 662

    Συνολικά το βιβλίο μου άρεσε αρκετά, έχει καλοδουλεμένους ήρωες και παραστατικές περιγραφές τόσο των εποχών, όσο και των περιοχών όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα. Ωστόσο, κάποια περιστατικά ήταν πολύ τραβηγμένα για να είναι αληθινά, όπως ο θάνατος και η "ανάσταση" του Ζίσμο ή ο "απαγωγέας" της Κάλι. Δεν παύει πάντως να έχει λογοτεχνική αξία και να είναι ένα ενδιαφέρον αναγνωσμα. Αν και αρκετά ογκώδες (751 σελίδες), δεν χάνει το ενδιαφέρον του αναγνώστη σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης.

Συγγραφέας: Τζέφρυ Ευγενίδης

Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου

Εκδόσεις: Libro

Έτος έκδοσης: 2003