Λεβιάθαν ή το μυθικό τέρας που εμφανίζεται τόσο σε θρησκευτικά κείμενα όσο στην τέχνη και στην πολιτική θεωρία

Το πρώτο βιβλίο του Όστερ που διάβασα, όχι και το πιο γνωστό, αλλά μου άρεσε αρκετά. Είναι περίεργα απαισιόδοξο, χωρίς χάπι εντς, ολοκλήρωση, κάθαρση κλπ. Όπως μου αρέσει να είναι ένα καλλιτεχνικό έργο, χωρίς συμπεράσματα, να αφήνει χώρο στις σκέψεις. Κεντρικός και εκκεντρικός ήρωας ο Σακς. Την ιστορία του διηγείται ο Μπέντζαμιν, που έχει ρόλο αφηγητή κυρίως.

Μπέντζαμιν

Αντιλαμβάνεται την ευθύνη

"Χωρίς καν να το ξέρω εισβάλλω σε ζωές αγνώστων, κι όσο εκείνοι κρατάνε το βιβλίο μου στα χέρια τους, οι λέξεις μου είναι η μόνη πραγματικότητα που υπάρχει γι' αυτούς. [...]Το βιβλίο είναι ένα περίεργο αντικείμενο, είπα, κι απ' τη στιγμή που θα κάνει το ταξίδι του στον κόσμο, τα πάντα μπορούν να συμβούν. Μπορεί να προκαλέσει ένα σωρό δυστυχίες χωρίς καμιά δική σου δυνατότητα επέμβασης. Ευτυχώς ή δυστυχώς, έχει ξεφύγει τελείως από τον έλεγχό σου."

Σακς

Το ταξίδι του εαυτού στον εαυτό

"Σε διάστημα δεκαπέντε χρόνων, ο Σακς ταξίδεψε απ' το ένα μέρος του εαυτού του ως το άλλο, κι όταν έφτασε στην τελευταία άκρη, αμφιβάλλω αν ήξερε ποιος ήταν πια."

Συντροφικότητα/Ανθρωπιά

"Δε νομίζω ότι με αφόπλισε ποτέ κανείς όσο ο Σακς εκείνο το απόγευμα. 'Επεσε πάνω μου σαν διώκτης του εγκλήματος εισβάλλοντας στα πιο μυστικά μου κρυσφήγετα, ανοίγοντας τη μια κλειδωμένη πόρτα μετά την άλλη. Όπως έμαθα αργότερα, επρόκειτο για τυπική του συμπεριφορά, ένα σχεδόν κλασικό παράδειγμα του τρόπου ζωής του. Όχι επιφανειακές προσεγγίσεις και τελετουργικά (...). Ένιωθες ότι ποτέ δεν είχε μάθει τους κοινωνικούς ρόλους (...). Κι ωστόσο υπήρχε κάτι απρόσωπο στις ανακρίσεις του αυτές, σαν να μην τον ενδιέφερε τόσο να έχει μια ανθρώπινη επαφή μαζί σου, όσο να λύσει ένα διανοητικό πρόβλημα για τον εαυτό του. [...]Δε σχολίαζε κανέναν, δε συμπεριφερόταν σε κανένα σαν σε υποδεέστερο, δεν έκανε ποτέ διακρίσεις ανάμεσα στους ανθρώπους με γνώμονα την κοινωνική τους θέση. [...]Ο Σακς προϋπέθετε αυτομάτως ότι το άτομο που κουβέντιαζε μαζί του ήταν σπουδαίο μυαλό, οπότε και επένδυε σ' αυτό το άτομο από τη δική του αξιοπρέπεια και σπουδαιότητα. Νομίζω ότι αυτό του το προτέρημα θαύμαζα περισσότερο, τον τρόπο να βγάζει απ' τους άλλους τον καλύτερο εαυτό τους. [...]'Οπως όλοι, αλλ' αυτός ίσως λίγο παραπάνω, κατάφερνε να συνδυάζει μια πληθώρα αντιφάσεων σε μια μοναδική και αδιάσπαστη προσωπικότητα. [...]Λαμβάνοντας υπόψη τον άνθρωπο και τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο κρατούσε σε κίνηση αυτές τις διάφορες πλευρές του εαυτού του, θα υπέθετε κανείς ότι ο Σακς δεν ήταν παντρεμένος. Φαινόταν πολύ ασταθής για οικογενειακή ζωή, πολύ δημοκρατικός στα συναισθήματά του ώστε να διατηρεί μονογαμικές σχέσεις." 

Στη φυλακή

"Θα εκπλαγείς διαπιστώνοντας πόσο ήσυχο σ' αφήνουν οι άλλοι αν σε θεωρούν παλαβό."

Γέννηση

"Ισχυριζόταν ότι εκμαιεύτηκε τη στιγμή ακριβώς που ο Χοντρός έφευγε από τα σπλάχνα του βομβαρδιστικού Ενόλα Γκέη. [...] Απ' τη μια, ήταν μια μορφή μακάβριου χιούμορ, απ' την άλλη όμως ήταν μια προσπάθεια να προσδιορίσει ποιος ήταν, ένας τρόπος να εμπλέξει τον εαυτό του στους τρόμους της εποχής του. Ο Σακς αναφερόταν συχνά στη βόμβα. Ήταν ένα κεντρικό στοιχείο του κόσμου του, μια έσχατη οριοθέτηση του πνεύματος, και κατά την άποψή του ήταν αυτό που μας διαχώριζε από τις υπόλοιπες γενιές της ιστορίας. Απ' τη στιγμή που αποκτήσαμε τη δύναμη να αυτοκαταστραφούμε, η ίδια η έννοια της ανθρώπινης ζωής άλλαξε. Ακόμη και ο αέρας που αναπνέαμε ήταν δηλητηριασμένος από την οσμή του θανάτου".

Αμερική

"Η Αμερική είχε χάσει το δρόμο της. Ο Θορώ ήταν ο μόνος που μπορούσε να διαβάσει την πυξίδα για μας, και τώρα που έφυγε, δεν έχουμε ελπίδα να ξαναβρούμε τη σωστή κατεύθυνση."

Η Μαρία η φωτογράφος

"Το θέμα της ήταν το μάτι, το δράμα του να οράς και να οράσαι. (...)Μια φορά προσέλαβε έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ να την παρακολουθεί στις βόλτες της. Για κάμποσες μέρες αυτός ο άντρας τη φωτογράφιζε όπου κι αν πήγαινε (...). Ήταν μια εντελώς ψεύτικη κατάσταση, κι ωστόσο η Μαρία το βρήκε συναρπαστικό που κάποιος ενδιαφέρθηκε ενεργά για την ίδια. Μικροσκοπικές πράξεις απέκτησαν καινούριο νόημα, η πιο στεγνή ρουτίνα φορτίστηκε με ασυνήθιστο συναίσθημα. (...) Όταν της παρέδωσε την αναφορά του στο τέλος της εβδομάδας κι εκείνη μελέτησε τις φωτογραφίες που της είχε τραβήξει και διάβασε τα εξουθενωτικά χρονικά των κινήσεών της, ένιωσε σαν να είχε γίνει μια ξένη, σαν να είχε μετουσιωθεί σε κάποιο φανταστικό πλάσμα."

Στην εποχή του Ρήγκαν

"Σχεδόν ανεπαίσθητα ο Σακς άρχισε ν' αντιμετωπίζεται σαν παλαιολιθικός. (...) Ο κόσμος είχε αλλάξει γύρω του, και στο σύγχρονο κλίμα εγωπάθειας και στενομυαλίας, διανοητικής καθυστέρησης και στείρου εθνικισμού, οι ιδέες του ακούγονταν περίεργα αυστηρές και ηθικολόγες. Ήταν ήδη αρκετά δυσάρεστο που η Δεξιά έπαιρνε παντού κεφάλι, αλλά πιο ενοχλητική ήταν η απουσία κάθε αποτελεσματικής αντιπολίτευσης."

Η πτώση

"Όπως έπεσε, το σκοινί κατέρρευσε κάτω απ' το βάρος του, κι αντί ο φίλος μου να προσγειωθεί με το κεφάλι στο τσιμέντο, βρέθηκε μέσα σ' ένα κουβάρι από κουβέρτες πετσέτες και χαλάκια μπάνιου. (...) Σ' εκείνα τα λίγα δευτερόλεπτα πριν χτυπήσει στο έδαφος, ήταν σάμπως ο Σακς να έχασε τα πάντα. Ολάκερη η ζωή του διαλύθηκε στον καθαρό αέρα, και από 'κείνη τη στιγμή μέχρι το θάνατό του τέσσερα χρόνια αργότερα, δεν μπόρεσε να τη συναρμολογήσει ξανά."

Εξομολόγηση

"Ήπιαμε μπύρα στο καθιστικό, θυμάμαι, παρακολουθώντας έναν αγώνα μπέιζ-μπολ στην τηλεόραση με κλειστό τον ήχο, κι όποτε αναλογίζομαι εκείνη τη συζήτηση σήμερα, βλέπω τους σιωπηλούς παίκτες στη μικρή τρεμοφέγγουσα οθόνη, να εκτελούν ένα χορό αριστοτεχνικών κινήσεων, μια παράξενη αντίστιξη στις επώδυνες εκμυστηρεύσεις που μου έκανε ο φίλος μου.

Προσπαθούσα να συμπάσχω, να τον ακούσω και να δεχτώ την άποψή του. Τώρα που το αναπολώ, πιστεύω ότι θα τον είχα βοηθήσει περισσότερο αν του είχα πει αυτά που σκεφτόμουν. Θα έπρεπε να του είχα γελάσει κατάμουτρα. Θα έπρεπε να του είχα πει ότι του 'χε στρίψει και να τον σταματούσα. Αν κάποια στιγμή απέτυχα σαν φίλος του Σακς, ήταν εκείνο το απόγευμα πριν τέσσερα χρόνια."

Σιωπή

"Η σιωπή του στο νοσοκομείο, είπε, δεν ήταν αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής. (...) Όποτε του μιλούσε κάποιος, ο Σακς καταλαμβανόταν από την ίδια εκείνη παράξενη παρόρμηση να συγκρατήσει τη γλώσσα του. Καθώς οι μέρες περνούσαν, κόλλησε ακόμη περισσότερο στη σιωπή του, σαν αυτό να ήταν ένδειξη τιμής, μια μυστική πρόκληση να μείνει πιστός στον εαυτό του. Άκουγε προσεκτικά τις λέξεις που του απηύθυναν, ζυγιάζοντας κάθε πρόταση που έμπαινε στ' αυτιά του, ύστερα όμως, αντί να προφέρει κάποια δική του παρατήρηση, γύριζε την πλάτη, ή έκλεινε τα μάτια, ή κοίταζε τον επισκέπτη του σαν να μην υπήρχε.

- Είχα οδηγήσει τον εαυτό μου σε σημείο να πέσει, συνειδητοποιούσα, και το είχα κάνει επίτηδες. Αυτή ήταν η ανακάλυψή μου, το αναντίρρητο συμπέρασμα που έβγαινε από τη σιωπή μου. Έμαθα ότι δεν ήθελα να ζήσω. Για λόγους που παραμένουν ακόμη ακατανόητοι, σκαρφάλωσα στο παραπέτο εκείνο το βράδυ με σκοπό να σκοτωθώ.

-Ήσουν μεθυσμένος, είπα. Δεν ήξερες τι έκανες.

- Ήμουν μεθυσμένος, αλλά ήξερα ακριβώς τι έκανα. Μονάχα που δεν ήξερα ότι το ήξερα."

Χωρισμός

"Το παράξενο υστερόγραφο όταν ένα ζευγάρι δεν είναι πια μαζί ούτε χώρια, όταν το τελευταίο πράγμα που τους κρατάει ενωμένους είναι ότι ήδη έχουν χωρίσει.

Έχεις τόσες ευκαιρίες, ώσπου κάποια μέρα η ζωή σε παίρνει από κάτω και μένεις πια μόνος για πάντα. Έγινα αυτός που είμαι σήμερα και δεν υπάρχει επιστροφή. Αυτό είναι, Πήτερ. Όσο καιρό καταφέρω να το κρατήσω αυτό θα είναι."